انواع سیستم های رده بندی:
1- رده بندی مصنوعی
2- رده بندی طبيعي
3- رده بندي فیلوژنیک
1- رده بندی مصنوعی :
تمام رده بندی هایی که بر پایه یک صفت قرار دارندرده بندی مصنوعی به شمار می آیند در سال 1585 سزالپین فهمید که وجود دانه وتکثیربه وسیله آن برای گیاهان صفت بسیار ممتازی است.بنابراین برپایه وجود دانه وبذر یعنی با انتخاب تنها یک صفت گیاهان را رده بندی کرد.لینه بر پایه ساختمان پرچمهای گل گیاهان را رده بندی کرد وآنها را در 24 رده قرار داد.
به عنوان مثال لینه نافه های تک پرچمی را موناندر ، دو پرچمها را دیاندر وسه پرچمیها را تریاندر وبالاخره نافه هایی را که دارای پرچمهای فراوان بودند پلی آندر نامید.چنانکه می بینیم این رده بندی علاوه برآنکه با طبیعت هیچ توافق ورابطه ای ندارد نواقص بسیاری نیز دارد برای مثال در دو پرچميها(دیاندرها)زیتونها، سیزابها وسالویا ها که هر کدام به یک تیره جداگانه ارتباط دارند وتیره های آنها نیز از یکدیگر بسیار دور هستند در یک دسته قرار دارند بنابراین با این رده بندی نه تنها شناسایی گیاهان آسان نیست بلکه غیر عملی نیز هست.در جهان گیاهی برای شناسایی گیاهان از روش مصنوعی ديگری استفاده می کنند که به آن روش دو شاخه کردن صفات يا روش دوشاخه اي مي گويند. در این روش بود یا نبود یک صفت یا صفات متضاد معینی را در نظر می گیرد وبه این ترتیب برای هر سوال فقط دو جواب آری یا نه باقی می ماند ودر هر نوبت با انتخاب متوالی صفات گروه کثیری از گیاهان فاقد آن صفات حذف می شوند ودر آخرین مرحله این توالی یک انتخاب که تعیین کننده ومشخص کننده گیاه مورد نظر است باقی می ماند.
شرح کلید شناسایی:
گیاه پیدازاد..........................................................................................الف
گیاه نهانزاد(صفت متقابل وعکس).............................................................ب
وقتی معلوم شدمثلا گیاه موردجستجو گلدار ودر گروه(الف)قرار داردبدیهی است دیگر احتیاجی به جستجو در گروه(ب)نخواهد بودوازآن صرف نظر می شود.
حال در گروه (الف):
1. گیاه دارای گلهای نرماده(هرمافرودیت) .................................................................2
- گیاه دارای گلهای تک جنس............................................................................*
در این مرحله از تقسیم به دو شاخه ،معلوم می شود که گیاه مورد نظر در کدام یک از دوشاخه قرار دارد ;مثلا ،اگر گل آن نروماده باشد ،باید در همان شاخه که با شماره (1) مشخص شده و معرف صفت مثبت (+) است جستجو را ادامه دهید واز شاخه هایی که با علامت (-) مشخص شده است ومعرف صفت متقابل یا نبود صفت شاخه بالایی است ،صرف نظر کنیم.
در این جا لازم است یادآور شویم که در کلید های متداول فلورهای مختلف کشورهای جهان ،بود یانبود صفت یا صفات متقابل به صورت های مختلف نشان داده می شود; مثلا، استفاده از حرف ((a))یا ((الف)) برای یک صفت یا حرف ((b))یا ((ب))برای صفت متقابل با آن ،یا با شماره ای که مقابل آن می گذارند،درجه یا دفعات تقسیم را مشخص می کنند ; مثلا ،در تقسیم بالا که گل نر ماده یا تک جنس است این طور می نویسند .
a1 .گیاه دارای گلهای نرماده .........................................2 يا a2
b۲ .گیاه دارای گلهای تک جنس.......................................................................* يا *2
در اینجا با ید اضافه کرد که هر شاخه تقسیم می تواند به شناسایی گیاه مورد نظر برسد ،یا خود تقسیمات وشاخه های دیگر پیدا نماید ،که در حالت اخیر در جلوی شاخه مزبور همان طور که در دو سطر قبل دیده شد شماره که معرف تقسیم بعدی است ،گذارده می شود ; مثلا، اگر گیاه مورد نظر دراینجا دارای گلهای نرماده باشد باید در شاخه 1یا 1a که به2 يا 2a ختم شده است ،آن را جستجو کرد .بنابراین به صورت زیر تقسیم می شود:
2یا .2 a گل سه پر (در هر حلقه گل سه قطعه وجود دارد ).................................3 يا a3
- یا .2 a گل پنچ پر(در هر حلقه گل پنج قطعه وجود دارد)....................................* يا b *
به این ترتیب با حذف متوالی ،به تدریج به هویت ونام گیاه مورد نظر نزدیک می شویم; برای مثال ،درمی یابیم که گیاه مورد نظر فرضا" یک گالیوم (شیرپنیر)وگل آن زرد است .از این پس صفات استقرار برگ روی ساقه را مورد بررسی قرار می دهیم که آیا در هر چرخه ،چهاربرگ وجود دارد یا تعداد آن در هر چرخه بیشتر ازچهار برگ (مثلا 6تا12)است؟
بدین ترتیب معلوم می شود که گیاه مورد شناسایی ما گالیوم کروسیاتا ویا گالیوم وروم می باشد .
در تکمیل این مطلب باید به این نکته اشاره کردکه کلید شناسایی گونه های گیاهی در یک منطقه یا در یک جنس یا یک تیره یا یک راسته به علت کثرت گونه ها ووجود صفات بی شمار،همراه با صفات متقابل سبب می شود که هر شاخه از یک تقسیم به شناسایی یک گونه یا یک واحد سیستماتیکی منجر شود یا شاخه ای ازآن معرف یک گونه وشاخه دیگر آن منتهی به تقسیم دو شاخه بعدی شود ،یا هریک از دو شاخه تقسیمات دیگری به دنبال داشته باشد .در هر حال شماره مقابل هر شماره(اگر به گونه ای ختم نشوند)درجه تقسیم آن را مشخص می کندواز آنجا که تقسیمات شاخه های مقدم تا تمام نشود ،تقسیمات شاخه های بعدی نمی تواند شروع شود; بنابراین ،شماره هایی که در مقابل هر شاخه در طرف چپ قرار می گیرندجوینده را به تقسیم مورد نظر راهنمایی می کنند،اکثرا" ممکن است ترتیب توالی نداشته باشند ولی شماره های طرف راست کلید که معرف دفعات تقسیم در کلید هستند (همان طور که در کلیدهای شناسایی واحدهای سیستماتیکی این کتاب در صفحات آینده خواهیم دید)همیشه نظم توالی خود را حفظ می کنند.
اجتماع گونه ها ،گروههای بزرگتری به نام جنس وتیره یا خانواده تشکیل می دهند .در فلورهای مختلف جهان ،تجمع گونه ها در خانواده ها ،به طرق مختلف رده بندی شده اند وتدوین فلورها از این نظر با هم کم وبیش تفاوت دارند ; مثلا خانواده یا تیره آلاله داری گونه هایی است که در چندین دسته یا گروه قرار دارند .دسته ای دارای پوشش کامل ،دسته ای فاقد پوشش یا جام هستند،بعضی گلهای 12برچه ای دارند وبرخی دیگر دارای بیش از 12 برچه می باشند ودسته ای هم وجود دارند که برچه های آنها بسیار کم است .چنانچه می بینیم رده بندی مزبور در کل یا حداقل در جزهای خود مصنوعی است واساس گروه بندی گونه ها ،برپایه تعداد کمی از گونه ها غالب قرار دارد وبا آنکه جنبه های علمی وعملی آن در جای خود اهمیت زیادی دارد ،ولی از آنجا که حاکی از یک ارتباط واقعی وانسابی وپیوند طبیعی گونه ها در خانواده نیست ،به همین جهت این رده بندی ونظایر آن نمی تواند ارضا کننده باشد ،مگر آنکه ان را سرآغاز یک رده بندی طبیعی واقعی بدانیم .
لینه در پایان متوجه نقص كار خود شد ودریافت که با روش او نمی توان به یک رده بندی طبیعی دست یافت.اساس رده بندی طبیعی بعدها به وسیله ژوسیوکه در آینده به آن اشاره خواهیم کرد ،ریخته شد.در رده بندی طبیعی اساس کار کوشش در دسته بندی گروه های مشترک ومشابه گیاهی کنارهم وتوجه به شباهت های عمیق ونزدیک بین آنها است.صفاتی در رده بندی طبیعی بیشتر مورد توجه است که اساس ساختمان گیاه برآن قرار داشته باشد.رده بندی طبیعی در حقیقت یک رده بندی تحقیقی واستنتاجی است.
2- رده بندی طبیعی :
تمام رده بندی ها یی که در آنها شرح وتوصیف یک گونه ،یا یک گروه،برمبنای چند صفت کنار هم انجام گیرد رده بندی طبیعی نامیده می شوند.
در رده بندی طبیعی صفاتی بیشتر مورد توجه که اساس ساختمان اندام گیاه برآن قرار داشته ودر حقیقت رده بندی طبیعی یک رده بندی تحقیقی و استنتاجی است .تمام صفات در توصیف گونه دارای ارزش برابر نیستند،مثلا داشتن یا نداشتن آوند صفت مهمی است که توسط آن گیاه به دو شاخه نهانزادان وپیدازادان تقسیم می شوند،یا ویژگی های دانه،صفت مهمی است که توسط آن گیاهان را به دو دسته نهاندانگان و بازدانگان تقسیم بندی می کنند .
زیر بنای فکری در این نوع رده بندی ،اصل موسوم به ثبوت گونه ها "Fixism" می باشد،یعنی معتبر ترین صفت،صفتی است که تغيیرآن صفروثبوت آن100باشد.
مثال:
اگر در شرح تیره نعناع فقط به صفت چهار گوش بودن مقطع ساقه ومتقابل بودن برگها اکتفا شود.این صفت در تیره میمون وشاه پسند نیز به وضوح دیده می شود.چنانچه صفت دو لبه بودن جام نیز اضافه کنیم تیره میمون حذف ،شرح وتوصیف تیره نعناع کامل می شود. در صورتی که هیچ یک از صفات بالا مشخص کننده تیره نعناع نیست.
آنچه در رده بندی ها کاملا نمایان وچشم گیر است ،ارتباط ودخالت صفات متفاوت نسبت به هم واهمیت آنها بریک دیگر است.بنابراین،ضرایب این دخالت به عقیده وسلیقه ی شخصی مولف یا رده بندی کننده بستگی دارد که همه ،آنها را کم وبیش پذیرفته اند.از بین آنها ،سیستمهای رده بندی دودانشمند آلمانی به نامهای بنتام وهوکر(1862-1883)است که تا کنون بیشتر رایج بوده وتقریبا متداول وعمومی است .امروزه با تغییراتی که از نظر فیلوژنی صورت گرفته ،در بیشتر کشورها مورد استفاده قرار می گیرد.
3- رده بندی فیلوژنیک:
این رده بندی تحت تاثیرتئوری اصل انواع داروین وبرپایه عدم ثبوت گونه ها در طول زمان وایجاد خطوط تکاملی از منشا های مشترک به وسیله انتخاب طبیعی شکل گرفته است .در این رده بندی گیاه شناسان کوشش کردند که بین گروه های گیاهی ، بر پایه قرابت ، نظمی بدهند و ارتباط آنها را پیدا کنند و بدین وسیله حلقه های اشتقاق و خویشاوندی آنها را در بعد زمان و طول دورانهای گذشته تا حال پیدا کنند و این ارتباط را به صورت "درخت نسبت نامه حهان گیاهی" که همان اصل رده بندی فیلوژنیکی است، نشان دهند.
1 – شارل بسی در سال 1915 میلادی در رده بندی فیلوژنیکی خود اجداد نهاندانگان را با باز دانگان دانشته و معتقد بود راسته آلاله یعنی رانال نهاندانگان را به وجود آورده و از آن سه شاخه جدا شده است.
اولین شاخه تک لپه ای ها را بوجود آورده است .
دومین شاخه رزال را به وجود آورده است که به گروه کاسنی منتهی شده است .
سومین شاخه به اسکروفولاریال و لامیال منتهی شده است .
در رده بندی شارل بسی ، بعضی از راسته ها مستقیما با رسته رانال ارتباط دارند.
2 – امبرژه دانشمند و گیاه شناس فرانسوی در مورد رده بندی فیلوژنیکی نظر تازه ای ارائه داد در این رده بندی ، نهاندانگان از بازدانگان مشتق شده است وشش ريشه اشتقاق دارند .در رده بندی امبرژه ،تیپهای خیلی قدیمی نهاندانگان، تیپ های جدا گلبرگ هستندوهمچنین راسته رانال جای مشخصی ندارد. ضمنا پیوسته گلبرگها وتک لپه ای ها هیچ کدام از یکدیگر مجزا نبوده وهریک از آنها با منشاء متفاوت در یک سطح فیلوژنیکی قرار دارند .
مقدمه اي بر سيستماتيك گياهي :
توجه به گياه و مصارف آن و طبقه بندي گياهان، با آغاز زندگي انسان همراه است و گياهان از ديرباز مورد توجه انسانها بوده اند، انسانهاي اوليه به گياهان خوراكي و دارويي اطراف خود توجه خاصي داشتند و صدها نوع از آنها را مي شناختند و بر اساس همين شناخت ساده و ابتدايي بشر نخستين گروههاي تاكسونوميك شكل گرفت.
به تدريج كه زندگي بشر به سمت زندگي قبيله اي سوق يافت و زبان بوجود آمد، انسانها توانستند مشاهدات خود را جمع آوري و بايگاني كنند و كم كم به زبانهاي نوشتاري گنجينه اي از معرفت و دانش از نسلي به نسل ديگر منتقل شد.
سيستماتيك به معناي رده بندي كردن بر اساس نظامي خاص است و يكي از شاخه هاي بسيار قديمي و مهم علم گياهشناسي است. سيستماتيك اختلافات بارز و برجسته گروههاي گياهي را تصوير مي كند.
نام هر گياه در واقع كليدي است كه با آن دريچه اي بر زيست شناسي آن گياه گشوده مي شود. دانشمنداني كه بيوشيمي، اكولوژي، فيزيولوژي و كاربردهاي علمي گياهان رابررسي مي كنند ناگزير از كاربرد نام گياه مورد نظر خود هستند. به هر حال، سيستماتيك گياهي تنها زاييده نياز دانشمندان نيست و مي تواند مورد استفاده افراد ديگر با علائق و زمينه هاي آموزشي متفاوت نيز قرار گيرد.
سيستماتيك گياهي با شناخت و نامگذاري گياهان و به نظم كشيدن آنها در گروههاي خويشاوند و بسيار نزديكي همچون جنس، خانواده و ..... سروكار دارد. به طور كلي اين علم شامل مجموعه فعاليتهايي است كه به منظور سازماندهي و ثبت تنوع گياهان انجام مي شود.
نياز به نامهاي علمي گياهان :
نام هر گياه وسيله اي ارتباطي براي گفتگو درباره گياهان و روابط آنها است. بنابراين ساير زمينه هاي تحقيقاتي براي دانستن نام علمي به تاكسونوميست ها متكي هستند. آنچه مسلم است، نامهاي علمي خودبخود بدون اهميت هستند ولي نامگذاري يا تغييرنامها از آن رو اهميت دارد كه اين نامها هويتي را تعيين مي كنند. گياه بدون نام علمي، خواه جديد و خواه شناخته شده تا زماني كه نامگذاري و تعيين هويت نشده است نمي تواند مورد استفاده قرار گيرد.
اسامي علمي در مقابل اسامي عاميانه :
انسان غالبا" به دلايل غريزي از فراگيري تعاريف ناآشنا و الفاظ مشكل مانند نامهاي علمي گياهان اجتناب دارد. هرچند ممكن است اسامي علمي از لحاظ تلفظ مشكل باشند، اما راهنمايي هايي وجود دارد كه علاوه بر تسهيل اين امر با ارائه معاني نامهاي لاتين به فراگيري و به ياد سپاري اين نكات كمك مؤثري مي كنند.
دلايلي كه سبب مي شوند گياهشناسان نامهاي علمي را بر عاميانه ترجيح دهند به قرار زير است:
الف) نامهاي عاميانه منحصر به يك زبان هستند و جنبه بين المللي ندارند و به همين دليل امكان تبادل اطلاعات در مورد گياهان از طريق آنها با ملل و كشورهاي ديگر غير ممكن است.
ب) در صورتي كه گياه معروف و شناخته شده باشد ممكن است نامهاي عاميانه زيادي داشته باشد.
پ) گاهي اوقات دو يا چند گياه ممكن است داراي نام عاميانه واحدي باشند.
ت) بسياري از گونه هاي گياهي، بخصوص انواع نادر نام عاميانه ندارند.
ث) نامهاي عاميانه معمولا" اطلاعاتي را كه مشخص كننده قرابت هاي جنس و تيره است، ارائه نمي دهند.
نامگذاري گياهي و مبناي نامهاي علمي :
سيستم نامگذاري فعلي مجموعه اي از تغييرات و اصلاحات تدريجي در طول زمان است. قديمي ترين نامهايي كه امروزه مورد استفاده قرار مي گيرند، نامهاي عاميانه اي هستند كه در يونان و روم قديم به كار مي رفته اند.
تا سال 1753، نام گياهان اغلب تركيبي از سه كلمه يا بيشتر بود. اين نامها اصطلاحا" به « چندنامي » موسوم بودند. بطور مثال گونه اي از بيد به نام Salix pumila angustifolia altera ناميده مي شد. اين روش نامگذاري به دليل مشكل بودن امكان توسعه آن، قابل استفاده نبود. تا اينكه لینه دانشمند سوئدي کتابی به نام " Species plantarum" انتشار داد که در آن روش نامگذاری دواسمی " Binomial"معین گردیده بود . که امروزه کنگره گیاهشناسی آن را به عنوان الگوی نامگذاری گیاهان معرفی کرده است نامهای ارائه شده در این سیستم نامهایی هستند که در روم و یونان باستان استفاده می شدند. مطابق این سیستم نام علمی باید :
1- دو اسمی باشد .
2- لاتین باشد یا صرف لغت طبق دستور زبان لاتین باشد .
برای هر گیاه شناخته شده یک نام علمی در نظر گرفته می شود . اگر نامهای علمی وجود نداشته باشند امکان تبادلات علمی بین علوم کشاورزی و گیاهی وجود ندارد و امکان دسترسی به اطلاعاتی که راجع به آن گیاه در گذشته بوجود آمده امکان نداشت .
هر گیاه تنها می تواند یک نام علمی داشته باشد که از دو بخش تشکیل شده است . مانند : Triticum Sativum
کلمه اول نام« جنس »و دومی نشان دهنده «گونه» است.
به دنبال نام علمي بايد جزء سومي نيز قرار داشته باشد كه منظور از آن نام فرد يا افرادي است كه در گذشته بطور رسمي گياه را توصيف كرده اند. به طور مثال نام علمي گياه بلوط Quercus alba L. است كه Quercus نام جنس، alba صفت گونه اي و L. مخفف لينه است كه اين گياه را نامگذاري كرده است. بنابراين نام علمي كامل مشتمل بر سه جزء است:
1) نام جنس 2) صفت گونه اي 3) نام مؤلف يا معرف آن.
برخی از مؤلفین دارای اسامی اختصاری هستند ، مثلاً لینه را با حرف L نشان می دهند .
حرف اول نام جنس را باید با حرف بزرگ نوشت .
نامهای جنس بر حسب پسوندشان به سه گروه تقسیم می شوند :
- پسوند um نشان دهنده خنثی بودن نام است . مثل: Lulium
- پسوند us نشان دهنده مذکر بودن نام است . مثل : Ulmus-Ranunculus
- پسوند ai نشان دهنده مؤنث بودن نام است . مثل :رزا – فراگاریا-ویسسافابا
گونه از لحاظ دستوری صفت محسوب می شود ، در ستون علمی معمولاً صفات گونه ای را با حرف کوچک می نویسند.
واحدهای طبقه بندی : سیستمهای طبقه بندی بر اساس صفات مشترک بین تیره های گیاهی به واحد هایی در سطوح مختلف تقسیم بندی می گردند. واحد تشکیل دهنده سیستمهای طبقه بندی « گونه » می باشد سطوح طبقه بندی مشخص شده برای تعیین سیستمهای طبقه بندی از بالا به پایین به شرح زیر است :
Division شاخه Phyta
Sub Division زیر شاخه
Class رده Opsida
Sub Class زیر رده
Order راسته Ales
Sub Order زیر راسته
Family خانواده یا تیره
Genius جنس
Species گونه
بعضی از موارد به دلایل خاص کنگره های جهانی گیاه شناسی بعضی از نامها را از الزام رعایت پسوندها مستثنی نموده است . مانند
Graminae Poaceae خانواده گندمیان
Cruciferae Brassicaceae خانواده شب بو
Umbelliferae Apiaceae خانواده چتریان
Compositae Asteraceae خانواده آفتابگردان
Palmae Arecaceae خانواده نخل
Labiatae Lamiaceae خانواده نعناع
Taxon : هر سطح طبقه بندی را گویند . در واقع یک لغت عام است برای نشان دادن گروهی از گیاهان که تحت پوشش یک واحد طبقه بندی قرار می گیرند .
گونه : به عنوان واحد طبقه بندی محسوب می شود و سیستمهای طبقه بندی بر پایه گونه شکل می گیرد .
به مجموعه افرادی که بیشترین شباهت را با هم داشته باشند و به راحتی زادآوری نمایند و فرزندان بارور بوجود آورند ، گونه گویند .
نژاد : نژاد یا زیر گونه یکی از تقسیمات گونه است . افراد یک گونه که از هم دور افتاده و در دو منطقه جغرافیایی مجزا زندگی می کنند ممکن است در برخی از صفات با هم تفاوت داشته باشند ، که در این صورت نژاد بوجود می آید .
واريته : هرگاه در بين افراد يك گونه در اثر جهش ويا دو رگه اي شدن در يك يا چند صفت اختلاف بوجود آيد، واريته ايجاد مي گردد. صفت متمايز كننده واريته ها بايد عكس يا خلاف صفتي باشد كه در گونه اصلي وجود دارد. مثلا" جام گل در بنفشه معطر ، بنفش رنگ ولي در واريته اي از آن ، سفيد رنگ است.
جنس : مجموعه ای از گونه ها که بیشترین شباهت را به هم دارند .
خانواده ( تیره ) : مجموعه ای از جنسها که بیشترین شباهت را به هم دارند .
سیستماتیک: به معنای قرار دادن مجموعه ای از پدیده ها در چهار چوب یک نظام بر پایه معیاری مشخص.
تاکسونومی:دانش رده بندی گیاهی را گویند . Systematic=Taxonomy
فلور( flora): دو معنا دارد یکی به معنای مجموعه گیاهانی که در یک ناحیه جغرافیایی و یا سیاسی وجود دارند، دیگری به کتابهای گیاه شناسی خاصی اطلاق می شود که منابعی هستند که در آن رستنی های یک منطقه معرفی می شود.
هرباریوم ( Herbareum ) : مراکزی که گیاهان جمع آوری شده ، آماده شده ، نامگذاری شده یک یا چند منطقه را در چهار چوب یکی از سیستمهای طبقه بندی شده به منظور ارائه خدمات لازم به بخشهای مختلف نگهداری می کنند را هرباریوم نامند .
سلسله گياهانPlant
1- خزه Briophyta
2- سرخسها Pterophyta
Pinophyta 3- نهانزادان آوندی( پنجه گرگیان،دم اسبیان و علف خوک)
4- دانه دارا ن ( تک لپه ای و دو لپه ای
Magnoliopsida
Magnoliphyta
Liliopsida
انواع تك لپه ای ها ازنظرنوع گل :
1- تك لپه ای با گل های برهنه ( Typhaceae)
2- تك لپه ای با گل های ناقص :
الف- Arecaceae (نخل)
ب- Aruceae (شیپوری)
ج- Poaceae(گندميان)
د- Cyperaceae (اویارسلام)
3- تك لپه ای با گل های کامل و نا منظم :
الف- Musaceae (موز)
ب- Zingiberaceae ( زنجبيل)
ج- Cannaceae ( اختر)
د- Orchidaceae (اركيده يا ثعلب)
4- تك لپه ای با گل های کامل و منظم :
الف- Liliaceae ( لاله )
ب- Iridaceae (زنبق )
ج- Amarilidaceae ( نرگس)
فهرست تك لپه اي ها
تك لپه اي هاي تخمدان زبرين:
1- تيره خرما(پالماسه)...............................................................................................13
2- تيره گل شيپوري(آراسه)........................................................................................14
3- تيره لويي (تيفاسه)..............................................................................................16
4- تيره گندميان(پوآسه).............................................................................................17
5- تيره اويارسلام(سايپراسه)......................................................................................19
6- تيره مارچوبه(آسپاراژيناسه)....................................................................................20
7- تيره لاله (ليلياسه)................................................................................................21
تك لپه اي هاي تخمدان زيرين:
8-تيره نرگس (آماريليداسه)........................................................................................23
9-تيره زنبق (آيريداسه)..............................................................................................24
10-تيره موز (موزاسه)................................................................................................25
11-تيره استرليتزياسه...............................................................................................26
12-تيره زنجبيل(زنجيبراسه)........................................................................................27
13-تيره اختر(كاناسه).................................................................................................28
14-تيره ثعلب (اوركيداسه)..........................................................................................29
فهرست دو لپه اي ها :
زير رده بي گلبرگها: صفحه پيوسته گلبرگها : صفحه
1-تيره بيد(ساليكاسه).............................30 24- تيره زيتون (اولئاسه)...................65
2-تيره بلوط يا راش (فاگاسه).....................32 25- تيره خرزهره (آپوسيناسه)...........66
3-تيره گردو (ژوگلنداسه)...........................33 26- تيره گاوزبان (بوراژيناسه).............67
4-تيره نارون (اولماسه).............................34 27- تيره سيب زميني (سولاناسه)......68
5-تيره گزنه (اورتيكاسه)............................35 28- تيره نعناء (لامياسه يا لابياته)........69
6-تيره توت (موراسه)................................36 29- تيره كدو (كوكوربيتاسه)...............70
7-تيره علف هفت بند (پلي گناسه).............38 30- تيره كاسني (آستراسه يا كمپوزيته)۷۱
8-تيره چغندر يا اسفناج (كنو پودياسه).........40
9-تيره ميخك (كاريوفيلاسه)........................41
10-تيره تاج خروس (آمارانتاسه)...................42
زير رده جدا صفحه
11-تيره آلاله (رانونكلاسه)..........................................................................................43
12-تيره زرشك (بربريداسه).........................................................................................44
13-تيره خشخاش يا شقايق (پاپاوراسه).......................................................................45
14-تيره شاتره (فومارياسه)........................................................................................46
15-تيره شب بو (كروسيفر).........................................................................................47
16-تيره پنيرك (مالواسه)............................................................................................50
17-تيره فرفيون (افوربياسه)........................................................................................51
18-تيره سداب يا مركبات (روتاسه)...............................................................................52
19-تيره عناب يا تنگرس (رامناسه)...............................................................................53
20-تيره حبوبات (لگومينوزه).......................................................................................54
21-تيره گل سرخ (رزاسه)...........................................................................................60
22-تيره مورد (ميرتاسه)..............................................................................................62
23-تيره چتريان (آپياسه يا امبلّيفر)................................................................................63
نهاندانگان:
صفات عمومي: دسته بزرگي ازگياهان را تشكيل مي دهندشامل 120 هزار تا 200 هزار گونه بوده كه مجموعا به 300 تا 400 فاميل تعلق دارند. نهاندانگان با اختصاصا ت زير از بازدانگان مشخص مي گردند :
1- لبه برچه ها به هم چسبيده است و فضايي به نام تخمدان ايجاد مي كند كه تخمكها در آن قرار دارند وجه تسميه آن به همين علت است .
2- گل درنهاندانگان تكامل بيشتري نسبت به گل در باز دانگان پيدا كرد ه است.
3- نهاندانگان برخلاف بازدانگان لقاح مضاعف دارند.
طبقه بندي نهاندانگا ن: نهاندانگان را از روي تعداد لپه هاي موجود در دانه آنها به دو رده« تك لپه اي» و
«دو لپه اي» تقسيم مي كنند.
دو لپه اي ها:
صفات عمومي : دو لپه اي ها داراي اختصاصات زير مي باشند :
1- جنين آنها از دو لپه تشكيل شده است.
2- داراي ريشه اصلي هستند كه در گياهان چند ساله واجد ساختمان پسين مي گردند.
3- ساقه غالبا منشعب بوده و در گياهان چند ساله داراي ساختمان پسين است.
4- برگها معمولا كامل بوده و داراي پهنكي با رگبرگ هاي شانه اي يا پنجه اي مي باشند، همچنين غالبا داراي دمبرگ و غلاف و دو گوشوارك هستند.
5- فرمول گل غالبا از نوع 5 تايي است:
5 برچه + (5+5 ( پرچم +5 گلبرگ + 5 كاسبرگ
6- برخلاف تك لپه اي ، كاسه از جام مشخص بوده و چنانچه قطعات گل به يكديگر چسبيده باشند عبارتند از قطعاتي كه بر روي يك پيرامون قرار گرفته اند.
رده بندی دو لپه اي ها :دو لپه اي هارابه3 زير رده تقسيم مي كنند:جدا گلبرگ ها ، پيوسته گلبرگها و بدون گلبرگ ها.
تك لپه اي ها:
صفات عمومي: تك لپه اي ها واجد اختصاصات زير مي باشند:
1-جنين آنها از يك لپه تشكيل شده است.
2-ريشه اصلي پس از نمو گياهك از بين ميرودوريشه هاي نا بجا كه غالبا افشان هستند جايگزين آنها مي شوند.
3-ساقه هوايي فاقد ساختمان پسين است و علاوه بر آن غالبا داراي ساقه زيرزميني مي باشند.
4-برگها هميشه ساده و كشيده بوده و معمولا داراي گلبرگهاي موازي هستند.
5-قطعات گل سه يا مضربي از سه است و فرمول گل در آنها چنين است :
3 برچه + (3+3 ) پرچم +3 گلبرگ +3 كاسبرگ
6-معمولا كاسه گل به رنگ جام مي باشد و از آن متمايز نيست.دانه غالبا واجد آلبومن است.
1 - تيره نخل يا پالماسه Palmaceae یا Family : Arecaceae
گياهان تيره نخل همگي داراي ساختاري يكجور ويكنواخت هستند. اين تيره داراي 23 جنس و 1200 گونه است كه روي هم رفته تيره اي بزرگ در سراسرمناطق استوايي ومرطوب راتشكيل مي دهند. تمام اين گياهان بويژه ريشه آنها ، براي رشد به گرما همراه با رطوبت نياز دارند.
اختصاصات عمومي : گياهاني به صورت درخت با تنه اي بدون انشعاب (استيپ)، در انتهاي تنه داراي يك دسته برگ با رگبرگهاي شانه اي ويا پنجه اي هستند. پهنك برگها معمولا" داراي پارگي وشكافهاي طولي عميق است. در برگهاي جوان پهنك حول رگبرگ مياني تا شده و در حالت بلوغ و رشد كامل باز شده و در امتداد تاشدگي كم وبيش پاره مي شود. گاهي برگها تيپ بادبزني دارند كه در اين صورت پايا هستند وچندين سال روي ساقه باقي مي مانند وسقوط آنها با هم صورت نمي گيرد وبه صورت رشته هاي فيبري ( اصطلاحا" فيبر خرما) براي مدت بسيار طولاني روي ساقه باقي مي مانند. گل آذين اسپاديس( سنبله متراكم ياخوشه سنبله كه توسط يك چمچه بزرگ چرمي پوشيده شده است). اسپاديس درتيره نخل ها هميشه منشعب واز اين نظر باتيره گل شيپوري متفاوت است همچنين اسپاديس درنخل ها هيچگاه رنگي نيست و در عوض سخت وچوبي است. گلها غالبا" تك جنس ، داراي فرمول :
3 برچه + 6 (3+3) پرچم + 3 گلبرگ + 3 كاسبرگ
هستند كه فقط يك برچه آن زاياست وبنابراين تخمدان تك تخمكي است. ميوه به صورت سته يا شفت است. دانه معمولا" داراي آلبومن شاخي وكاملا" رشد يافته است.
كاربرد واهميت اقتصادي : در هند ومالزي از مغز برخي از نخل ها آرد نشاسته اي مي گيرند. از شيره برخي نخل ها در تهيه نوشيدني ها استفاده مي كنند. از نارگيل وبعضي نخل ها روغن خوراكي به نام روغن نخل مي گيرند. از برگ برخي نخل ها ، الياف فيبري فراواني تهيه مي كنند. از آلبومن دانه هاي گونه اي نخل به عنوان عاج گياهي (كوروزو) استفاده مي كنند.
جنس هاي تيره نخل در ايران :
1- جنس فنيكس (Phoenix dacylifera) = خرما
2- جنس واشينگتونيا (Washingtonia filifera) = نخل بادبزني
3- جنس ككوس (Cocos nucifera) = نارگيل *
2 – تيره گل شيپوري Family : Aruceae
گياهان اين تيره داراي گياهاني علفي با اشكال متفاوت هستند. چمچه در اين گياهان نرم و گوشتي وچوبي نشده، غالبا" ساده ، سبز ويا رنگين وكم وبيش رشد يافته است. گياه داراي دستگاه ترشح كننده اسانس(سلولهاي منفردوپراكنده) ويا لوله هاي شيرابه دار( لاتكس) است. اكثرا" داراي عصاره سمي خطرناك و فلج كننده دستگاه تكلم هستند. اين تيره داراي 105 جنس وحدود 1500 گونه است. .ه دراكثر مناطق استوايي گرم مي رويند. فقط 8% آنها خارج از اين مناطق و درنواحي معتدل گرم ومعتدل سرد انتشار دارند.
اختصاصات عمومي : در شرح گياهان اين تيره بايد به چندشكلي (پلي مورفيسم) زياد تكيه كرد. گياهان اين تيره بيشتر درنقاط مرطوب و مردابي مي رويند. گياهاني پايا و داراي ريزوم غده اي ( مانند آروم) و برخي از آنها (مانند فيلودندرون) داراي ساقه چوبي ولي خزنده يا بالا رونده اند كه تقريبا" حالت اپيفيت ( سطح چسب ) دارند وساقه آنهاداراي ريشه هاي هوايي آويخته متعدد است. برگهاي گياهان اين تيره سه تيپ مشخص دارند :
1- تيپ برگهاي نواري شكل با رگبرگهاي موازي .
2- تيپ واجد رگبرگهاي منشعب شانه اي .
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
آمار
وب سایت:
